2009

Kanserli Hasta Yakınlarının Yaşam Kalitesi 11th Ulusal İç Hastalıkları Kongresi, Antalya, 2009, sözel bildiri.

KANSERLİ HASTA YAKINLARININ YAŞAM KALİTESİ

Hatice Karabuğa, Prof. Dr.Rukiye Pınar

1. Yeditepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik ve Sağlık Hizmetleri Bölümü

AMAÇ

Kanserli hastalara bakım veren aile üyelerinin yaşam kalitesini (YK) değerlendirmektir.

YÖNTEM

Kanser hastasına bakım veren 120 aile üyesi örneklemi oluşturmuştur. Ailede birden fazla bakım veren olması durumunda en fazla bakım veren araştırmaya dahil edilmiştir. YK Kanserli Hastalara Bakım Verenlerde Yaşam Kalitesi Ölçeği (CQOLC) ile değerlendirildi. Ölçek ile YK 4 alt boyutta (yük, rahatsızlık, finansal sıkıntı, pozitif adaptasyon) ve toplam olarak değerlendirilebilmektedir. Alt boyutların ve toplam ölçeğin puanı 0 ile 140 arasında değişir, yüksek puan daha iyi YK’yı gösterir.

BULGULAR

Yaş ortalaması 44.7 olan olguların çoğunluğu kadın (%72.5), evli (%75.8), çocuk sahibi (%74.2) ve üniversite mezunu (%45)’dur. Kadın olguların %47.1’i ev hanımı, erkek olguların %81.8’i serbest meslek sahibidir; olguların %53.3’ünün ekonomik durumu iyi olup, %91.7’sinin sosyal güvencesi bulunmakta, %63.3’ü ise çalışmamaktadır. Olguların %95’i aile üyesiyle birlikte yaşamakta; %62.5 oranında bakım birden fazla kişi tarafından sürdürülmektedir. Aile üyelerinin %100’ünün hastasına bakım verme nedeni ile yaşamı olumsuz yönde etkilenmiştir; %98’i psikolojik sağlığının, %9.2’si fiziksel sağlığının bozulduğunu; %53.3’ü genel olarak sorumluluklarını yerine getiremediğini, %30’u çalışma hayatında, %15’i aile yaşamında ve %45’i evlilik ilişkisinde sorunlar yaşadığını ifade etmiştir.
Hasta yakınlarının yaşam kaliteleri düşük-orta derecede idi. Kadın bakım verenlerin, yaşlı olanların, erkek hastaya bakanların, ekonomik durumu kötü olanların, başkalarından destek almayanların ve sorumluluklarını yerine getirmede güçlük yaşayanların YK’i daha düşük bulundu. Bakım verenin kadın olması ve ailede başka bakım verenlerin olmaması YK’nın yük boyutunda %49.4 (R2=0.244, p<0.001); ileri yaş rahatsızlık boyutunda %38.9 (R2=0.151, p<0.01) ve kötü ekonomik durum pozitif adaptasyon boyutu %20.7 (R2=0.043, p<0.05) ile finansal sıkıntı boyutunda %42.6 (R2=0.182, p<0.001) oranında belirleyici idi. YK’nın toplamında, kadın cinsiyeti ve kötü ekonomik durumun birlikte belirleyicilik oranı %46.9’dur (R2=0.220, p<0.001). Bakım verilen hastanın erkek olması rahatsızlık boyutunda %24.4 (R2=0.060, p<0.01); toplam YK’de %19.6 (R2=0.038, p<0.05) oranında belirleyici rol oynadı. “Sorumlulukları yerine getirmede güçlük yaşamak” yük boyutunda %44.3 (R2=0.197, p<0.001); rahatsızlık boyutunda %28 (R2=0.078, p<0.01); finansal sıkıntı boyutunda %21.7 (R2=0.047, p<0.05) ve toplam YK’de %39.5 (R2=0.156, p<0.001) oranında belirleyici oldu.

ÖNERİLER

Hasta yakınlarının YK’sini artırmak için bakım verenlerin (özellikle kadınların, yaşlı ve hastası erkek olanların) desteklenmesi, olanaklar ölçüsünde bu desteğin hem bakımın paylaşılarak sürdürülmesi, hem de bakım dışındaki işlere yardım edilmesi şeklinde yapılması önerilmiştir. Hasta yakınlarına verilecek destek, bakım verenlerin aile/evlilik ve iş hayatında, ekonomik durumunda ve sorumluluklarını yerine getirmelerine yardımcı olacak şekilde farklı yöntemler geliştirilerek verilmeli; evde semptom yönetimi ile ilgili eğitim programları, aile üyelerinin sağlık bakım ekibi, akraba ve arkadaşları tarafından desteklenmesi gibi farklı destek kaynaklarını içermelidir.

Ortalama Yaşam Kalitesi Puanları

Kadınların Aile Planlaması Yöntemi Kullanımı ve Diğer Sağlık Davranışlarının Belirlenmesi 6. Ulusal Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi, Ankara, 2009, poster bildirisi.

KADINLARDA AİLE PLANLAMASI YÖNTEMİNİNİN KULLANIMI VE DİĞER SAĞLIK DAVRANIŞLARININ BELİRLENMESİ

Birsen Civil, Seçil Tunç

Giriş:

Günümüzde dünyanın temel sorunlarında biri de denetim altına alınamayan hızlı nüfus artışıdır. Yüksek doğurganlık hızının; bir ülkenin sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmesi ve sağlık düzeyi üzerindeki olumsuz etkileri bilinmektedir. Aşırı doğurganlığın olumsuz etkilerini sınırlamak ancak aile planlaması hizmetlerinin etkin bir şekilde planlanması, yürütülmesi ve uygulanması ile olanaklıdır. Aile planlaması; herkesin istediği sayıda çocuk sahibi olmaları veya çiftlerin ekonomik olanaklarına veya isteklerine göre çocuk sayısını tayin etmeleri ve doğumlar arasında istedikleri aralığı sağlamalarıdır. Aileler, çocuk yapmada serbesttirler ve kendi iradeleri ile istedikleri sayıda çocuk sahibi olabilirler. Türkiye’ de kadınların % 98’i modern yöntemleri ve bu yöntemleri nereden temin edebileceklerini bilmelerine rağmen, etkin yöntem kullanma oranı düşüktür. 2003 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması ( TNSA ) verilerine göre Türkiye’de modern yöntem kullanma oranı % 42.5, geleneksel yöntem kullanma oranı % 28.5 ve yöntem kullanmayanların oranı ise % 29.0 olarak bildirilmiştir ( 1, 2, 3, 4, 5 ).

Amaç:

Bu çalışma, özel bir hastanenin kadın sağlığı bölümünde yatarak tedavi olan kadınların aile planlaması yöntemi kullanma durumları ve üreme sağlığına yönelik diğer sağlık davranışlarının belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir.

Gereç ve Yöntem:

Çalışma kapsamında özel bir hastanenin kadın sağlığı bölümünde yatarak sağlık hizmeti alan 100 kişi alınmıştır. Üreme çağında ve yatarak tedavi olan hastaların medikal kayıtları geriye dönük olarak incelenmiş ve gerekli verilere ulaşılmıştır.

Bulgular:

Çalışmamız kapsamına alınan kadınların yaşları 22-48 arasında olup % 98.0’i evli ve %65.0’i üniversite mezunudur. Kadınların tamamı kontraseptif yöntemleri bildiği halde, % 82.0 ile büyük bir çoğunluğunun herhangi bir kontraseptif yöntem kullanmadıkları, % 4.0’ünün oral kontraseptif, % 3.0’ünün kondom, % 2.0’sinin ise geri çekme yöntemini kullandıkları ve kadınların %18.0’inin daha önce kürtaj deneyimlerinin olduğu belirlenmiştir. Kendi kendine meme muayenesi yapan kadınların oranı %34.0 iken, düzenli olarak smear yaptıran kadınların oranı % 62.0’dir ve smear yaptıran kadınların % 85.48’i son 1 yıl içerisinde smear yaptırmışlardır.

Sonuç:

Yapılan çalışmada, kontraseptif yöntem kullanan ve kendi kendine meme muayenesi yapan kadınların oranı oldukça düşük bulunmuştur. Bu tür sağlık davranışlarının geliştirilmesinde eğitim kaçınılmaz bir unsurdur.

Kanserli Hasta Yakınlarında Caregiver of Life Index Cancer Scale-CQOLC Güvenirlik ve Geçerliği. XVIII Ulusal Kanser Kongresi, Antalya, 2009, sözel bildiri.

KANSERLİ HASTALARA BAKIM VERENLERDE YAŞAM KALİTESİ ÖLÇEĞİ’NİN (THE CAREGIVER QUALITY OF LIFE INDEX CANCER SCALE-CQOLC­) TÜRK KANSERLİ HASTA YAKINLARINDA GÜVENİRLİK VE GEÇERLİLİĞİ

Hatice Karabuğa, Prof. Dr.Rukiye Pınar¹ 1. Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi.

YÖNTEM

Kanser hastasına bakım veren 120 aile üyesi örneklemi oluşturmuştur. Ailede birden fazla bakım veren olması durumunda en fazla bakım veren araştırmaya dahil edilmiştir. Yaş ortalaması 44.7 olan olguların çoğunluğu kadın (%72.5), evli (%75.8), çocuk sahibi (%74.2) ve üniversite mezunu (%45)’dur. Kadın olguların %47.1’i ev hanımı, erkek olguların %81.8’i serbest meslek sahibidir; olguların %53.3’ünün ekonomik durumu iyi olup, %91.7’sinin sosyal güvencesi bulunmakta, %63.3’ü ise çalışmamaktadır. Olguların %95’i aile üyesiyle birlikte yaşamaktadır. Olgulara %62.5 oranında bakım birden fazla kişi tarafından sürdürülmektedir. Araştırma dil eşdeğerliği, güvenirlik ve geçerlik olmak üzere üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Dil eşdeğerliğinde çeviri-geri çeviri yöntemi; güvenirlik incelemesinde iç tutarlılık (Cronbach’s alpha), zamana karşı değişmezlik (test-retest); geçerlik incelemesinde ölçüt, ayırt edici, yakınlaşım/uzaklaşım geçerlik yöntemleri kullanıldı. Ölçüt geçerliğinde genel yaşam kalitesi değerlendirmelerinde altın standart olarak kabul edilen SF-36 ölçüt olarak alındı, CQOLC ile SF-36’daki fiziksel ve mental boyut arasındaki ilişki incelendi. Ayırt edici geçerlikte öncelikle depresif olan ve olmayan olgular Beck depresyon ölçeği (BDÖ) puanları 17 kesme noktası alınarak bulundu, takiben CQOLC ölçeğinin depresif olan ve olmayanları ayırd edip etmediği değerlendirildi. Yakınlaşım/uzaklaşım geçerliğinde CQOLC ile sosyal destek ve sürekli anksiyete arasındaki korelasyon incelendi, CQOLC ile algılanan sosyal destek arasında pozitif; CQOLC ile sürekli anksiyete arasında negatif yönde ilişki olacağı öngörüldü.

BULGULAR

Çeviri-geri çeviri yöntemi ile Türkçeye adaptasyonu yapılan CQOLC ölçeğinin dil ve kültürel eşdeğerliği ölçeği geliştirenler tarafından da onaylanmıştır. Ölçeğin iç tutarlılık katsayıları, bir boyut dışında, tüm alt boyutlarda ve ölçeğin toplamında oldukça tatminkar, test-retest güvenirlik katsayıları mükemmel düzeydedir. Ölçüt geçerliğinde CQOLC ile SF-36’daki fiziksel ve mental boyut arasında beklenen pozitif ilişki bulunmuştur. Ayıredici geçerlikte öncelikle BDÖ ile depresyon belirlenmiş, olguların %42.5’inin depresyon deneyimlediği; CQOLC’un depresyonu olanları ayırdedebildiği görülmüştür. Yakınlaşım geçerliğinde CQOLC ile algılanan sosyal desteğin tüm boyutları arasında pozitif, uzaklaşım geçerliğinde CQOLC ile sürekli anksiyete arasında negatif beklenen anlamlı ilişkiler mevcuttur.

SONUÇ

CQOLC Türk kanserli hasta yakınlarında kullanılabilecek güvenilir ve geçerli bir ölçektir.

KAYNAK:

Weitzner MA, Jacobsen PB, Wagner H, Friedland J, Cox C. (1999a). The Caregiver Quality of Life Index-Cancer (CQOLC) Scale: Development and validation of an instrument to measure quality of life of the family caregiver of patients with cancer. Quality of Life Research, 8:55-63.